روش و شيوة مناسب و پسنديده را براي بيان مسائل جنسي به كودكان و نوجوانان بيان كنيد؟
غريزة جنسي يكي از غرايز نيرومند و حساس در زندگي انسان است و در حيات رواني و جسماني او تأثيرات بسزايي دارد. بسياري از رفتارها حتي بيماريهاي جسماني و رواني از اختلال در اين غريزه مايه مي گيرد. از همين رو، اگر پرورش عاقلانه و درستي داشته باشد، زندگي را قرين خوشي و آسايش مي گرداند؛ و اگر در طريق افراط و تفريط واقع شود، ممكن است صدها ضايعة جسماني و رواني به دنبال بياورد. 1
غريزة جنسي در كودكان نابالغ نيز وجود دارد و چنين نيست كه اين غريزه در زمان بلوغ پيدا شود؛ بلكه از زمان كودكي در نهاد انسان نهفته است، اما به صورت مبهم و تاريك بوده و به شكل هاي گوناگون بروز مي نمايد. كودك تا ده، دوازده سالگي با همين حال زندگي مي كند. اما از دوازده تا پانزده سالگي با سرعت بيش تري پرورش مي يابد و تقريباً‌بيدار مي شود.
امر تربيت، هدايت و تعديل غريزة جنسي كودكان و نوجوانان امري بس خطير و بزرگ است، كه ظرافت هاي خاصي را مي طلبد و بايد با علم و درايت كافي صورت پذيرد.
صلاح فردي و اجتماعي كودكان نيست كه غريزة جنسي آنها، قبل از بلوغ بيدار و تحريك شود؛ زيرا اگر اين غريزه به طور زودرس بيدار گردد، مشكلاتي را در زندگي كودكان به وجود خواهد آورد، كه ممكن است اسباب بدبختي و انحرافشان را فراهم سازد. اصلي كه در اين دوره حاكم است،اصل سكوت و عدم اقدام جدّي براي بيان مسايل جنسي است. اين روند ادامه دارد، تا وقتي كه در ذهن كودك سؤالي آماده شده و آن را از شما بپرسد.2
ضرورت پرسش كودكان:
پرسش كودكان از خواص و اسرار پديده ها امري طبيعي است. و هرگز نمي توان طفلي را به خاطر سؤال او مورد تحقير و سرزنش قرار داد. شايد برخي از والدين و مربيان در برابر سؤالات اخلاقي كودكان دچار اين توهم شوند كه او قصد بدي دارد؛ در حاليكه اگر نيكو تأمل شود، در مي يابيم كه طفل چنين قصدي ندارد.
اولياء و مربيان نبايد محيط وحشتي را به وجود آورند، تا كودكان نتوانند پرسشهاي خود را مطرح كنند، بلكه آنها بايد اين آزادي را داشته باشند كه بدون احساس محدوديت و بيم از تحقير و يا تنبيه، اگر چيزي را نمي دانند بپرسند. اگر با صفا و صميمت و در حد درك و شعور كودكان يك جواب ساده و شرع پسند بدهيم، اغلبشان قانع خواهند شد، و لازم نيست مسائل پيچيدة زناشويي را به زبان بياوريم.
در عين حال، حتي براي كودكاني كه سؤالات جنسي ندارند، لازم است گاهگاهي در قالب داستان، تمثيل و در قالب شرح واقعه مجلس عروسي، اطلاعات مختصري به آنها بدهيم، دادن اين طلاعات به صورت كلي و اجمالي خود اين نفع را دارد كه اگر كودكي از معاشران خود مباحثي در اين زمينه ها شنيد، احساس غريبي نكرده و خود را نبازد.
كودكاني كه در دوران نزديك نوجواني هستند، و به زودي به مرحلة بلوغ وارد خواهند شد، لازم است از مسائلي چون قاعدگي و احتلام و وظايفي كه در اين رابطه دارند، سردرآورند. اما به تدريج و در سطح درك و فهمشان و درلاي لفّافه بايد بيان شود.
نحوة پاسخگويي به سوالات جنسي كودكان در سنين مختلف
الف) دورة كودكي
پاسخ ها مي تواند مستقيم يا غير مستقيم مثلاً از طريق آشنايي كودك با حيات حيوانات و گياهان و زاد و ولدها باشد. ولي در هر صورت بايد با زيركي و مراقبت همراه باشد. بايد مراقب باشيد محيط تربيتي و نحوة پاسخ به سؤال به گونه اي نباشد كه کودک را دچار بدآموزي كند و موجبات لغزش و انحراف او را فراهم آورد. و يا محيط آنچنان بدآموز و تحريك كننده نباشد كه كودك را به كنجكاوي هاي ناروا و سؤالات بيشتر در اين زمينه وا دارد. و نكتة بعدي اينكه، توجه به نوع سؤال و تعمّق دربارة انگيزه ها و علل آن، خود مي تواند راهنماي خوبي براي والدين و مربيان باشد كه بدانند، چگونه بايد موضع گرفت و پاسخ گفت.
پاسخ به سؤالات جنسي كودكان بايد داراي ويژگي هاي زير باشد:
1. درست باشد.(آميخته با دروغ، خرافات و اوهام نباشد.)
2. ساده و دور از ابهام باشد.
3. بدآموزو منحرف كننده نباشد.
4. محدود و اقناع كننده باشد.
5. تناسب سني و درك و جنس مراعات شود، و در حد راهنمايي و ارضاء حس كنجكاوي كودكان باشد.
6. همراه با مسخرگي، شوخي، هرزگي و تحريك نباشد.
7. سبب آن نشود كه ستر و حجاب فيمابين شما و كودك پاره گردد.
ب) دورة نوجواني:
اين مرحله كه با بيداري غريزة جنسي همراه است، در حدود ، 12يا13 سالگي آغاز مي شود. نوجوان به علت بلوغ، گاهي دچار تنش غريزي شده و تجليّات جنسي در او پديد مي آيد. اوج حساسيت آن در حدود 15 سالگي است و تا 19 سالگي ادامه دارد. مشكل او اغلب اين است كه با والدين و مربيان رابطة مناسبي ندارد، تا بتواند سؤالات خويش را با آنان بي پرده در ميان بگذارد. در نتيجه يا مشكلات را در دل نگه مي دارد و يا از دوستان و معاشران خود سؤال ميكند. بايد توجه داشت كه در همة نقاط جهان سن بلوغ كاهش يافته و از طرف ديگر سن ازدواج افزايش پيدا كرده، و اين خود سبب عدم تعادل ها و بروز بسياري از نابساماني ها شده است.
هنگامي كه احساس كرديد غريزة جنسي نوجوان تا حدي بيدار گشته و در معرض انقلاب و دگرگوني است، ميتوانيد به مناسبت هايي رشتة سخن را در دست گرفته و به زبان ساده به بيان مسائل جنسي بپردازيد. به عنوان مثال به او بگوييد: مي دانم كه اكنون به جايي رسيده اي كه شايد افكار گوناگوني در مغزت ايجاد مي شود. گاهي حالت تحريك به تو دست مي دهد. و ميل داري شخص ديگري را لمس نمايي و… اينها هيچ مانعي ندارد و مقدمه اي براي پدر و مادر شدن است. اما شرايط زندگي تحصيلات تو اكنون اجازة ازدواج نمي دهد، مواظب باش به دام هاي فساد نيفتي. و آنگاه علامت هاي بلوغ و احتلام هاي شبانه و قاعدگي و مسائل مربوط به آن و وجوب غسل را برايش تشريح كنيد. و سپس عواقب و خطرات انحرافات جنسي را برايش توضيح دهيد. و به او بگوييد كه استمنا براي بهداشت و سلامت جسم و روان انسان ضرر دارد، و از گناهان بزرگ به شمار مي رود. بايد به نوجوان تفهيم كنيد كه عفيف و خويشتندار باشد و بداند كه حفظ و صيانت غريزة جنسي از سرمايه ها و امانت هاي الهي است و ارضاء آن به گونه اي مشروع از اهم واجبات است. او بايد وظايف جنسي دوران بلوغ را بداند، از فيزيولوژي جنسي، روان شناسي جنسي و اخلاق جنسي، به صورت معقول سر درآورد و به تعديل آن بپردازد.
ضرورت هاي اوليه در تربيت نوجوان:
1. شناخت نوجوان از نظر ابعاد زيستي، جسماني،غريزي،اخلاقي، عاطفي و غيره،
2 شناخت مسائل و مشكلات و رفتار آنان و توجه به نوع فرهنگ و شرايط اقليمي و جغرافيايي آنها.
3. تماس و ارتباط نزديك با آنها، جهت برقراري زمينة انس و تفاهم، براي امكان پذير بودن تربيت.
4. اعلام محبت و دوستي مكرّر به آنها، تا باور كنند كه محبوب ما هستند.
5. برنامه ريزي براي تربيت آنان بر اساس اصل تدريج و مرحله اي بودن و در نظر گرفتن اين كه هر مرحله اي اقتضائاتي دارد.
6. توجه به شخصيت نوجوان و رعايت احترام او بر اساس اصل كرامت ذاتي انسان.
7. همزيستي و ملازم بودن با آنها كه اسلام خواستار آن است.
8. داشتن باور كافي به اين امر كه نوجوان قابل هدايت است و شور و شر امروزي او نبايد ما را مأيوس سازد.
9. انعطاف پذير و شكيبا بودن در برابر آنها.[3]
يكي از بهترين راه هاي پيشگيري از اختلالات نوجواني، پرورش و تربيت حس دوستي است. و نوجوانان نياز دارند كه به ما اعتماد كنند و ما را محرم راز خود بدانند. اگر به عنوان يك مربي احساس وظيفه مي كنيد، حتماً اين نكته را مد نظر قرار دهيد، كه رده هاي سني و شرايط و فرهنگ هاي مختلف، بيان متفاوتي را مي طلبد و اگر بتوانيد در محيط آموزشگاهي و با تفكيك رده هاي سني به بيان مسائل جنسي بپردازيد، خيلي بهتر و بلكه لازم و ضروري است.
روش ها:
تربيت را با مدارا و مماشات، با موعظه و نطق هاي اخلاقي و با انگشت گذاري روي نقاط فطري و وجداني كه در اين سن بيدار است، آنها را با خود همراه نماييد. سعي كنيد از تعريض و كنايه، داستان سرايي،به كارگيري امثال و حكم، بازگويي عبرت ها اندرز و تخويف، تبشير، قهر كوتاه مدت استفاده كنيد، و هرگز آنها را مأيوس نكنيد، بلكه هميشه روح اميد بر كالبد وجودشان بدميد.
پرهيزها:
1-پرهيز از رفتار تحقير آميز نسبت به آنان، كه از علل عمده انزوا و گوشه گيري آنهاست، به ويژه كه بسيار دل نازكند.
2-پرهيز از اعمال فشار و سخت گيري و سركوب كردن آنها.
3. پرهيز از سوء ظن هاي بيجا و بي اساس.
4. پرهيز از سرزنش ها، انتقادها نيش دار و عيب جويي ها.
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. شناخت، هدايت و تربيت، دكتر علي قائمي، انتشارات اميري.
2. روانشناسي و تربيت جنسي كودكان و نوجوانان، كوچتكف و لاييك، ترجمة محمد تقي زاده، انتشارات بنياد.
3. كودك از نظر وراثت و تربيت، ج 2، مرحوم فلسفي، هيئت نشر معارف اسلامي.
پاورقي ها:
[1] . اميني، ابراهيم، تربيت، قم، بوستان كتاب، 1381، ص 263.
[2] . قائمي، علي، خانواده و مسائل كودكان، تهران، انتشارات انجمن اولياء و مربيان، 1373، ص 107.
[3] . قائمي، علي، دنياي نوجواني، تهران، سازمان ملي جوانان، 1378، ص 239، و دنياي بلوغ، همان، ص 126.
آخرین نظرات